Πέμπτη 27 Ιουνίου 2013

Διχασμός, συμφιλίωση και ιδιωτεία

Ο πατέρας μου στις πολιτικές συζητήσεις συνηθίζει να λέει πως το κλειδί για την κατανόηση σε βάθος της κατάστασης που βιώνουμε σήμερα είναι η μελέτη της περιόδου του εμφυλίου πολέμου. Δεν έχω διαφωνήσει ποτέ και δε θα το κάνω τώρα. Πράγματι σ' εκείνη την περίοδο οικοδομήθηκε το μετέπειτα πολιτικό σκηνικό και αυτό είναι απολύτως φυσιολογικό. Κρίνω όμως απαραίτητο να πάω ακόμα πιο πίσω, στον πυρήνα της ίδιας της δημοκρατίας.
Ο μεγαλύτερος εχθρός της δημοκρατίας είναι η ίδια η δημοκρατία κι αυτό γιατί για να εφαρμοστεί στην πράξη η ιδέα της, απαιτείται να πληρούνται κάποιες πολύ σημαντικές προϋποθέσεις. Δηλαδή η εξής μια, ο πολίτης να είναι ενεργός. Δημοκρατία με τους πολίτες αμέτοχους δεν είναι δημοκρατία, ανεξαρτήτως του αν αυτή είναι προεδρευόμενη, προεδρική, άμεση ή αντιπροσωπευτική. Δεν είναι τυχαίο πως στις αρχαίες δημοκρατίες ο αμέτοχος πολίτης αποκαλούνταν από τους συμπολίτες του ιδιώτης, λέξη συνώνυμη σήμερα και τότε με την ηλιθιότητα. Όμως δε χρειάζεται να πάμε τόσο πίσω.
Για πολλές δεκαετίες στη χώρα μας οι συλλογικότητες κάθε είδους, άλλοτε λόγω ιστορικών συγκυριών, άλλοτε λόγω σκοπιμότητας καταπνίγηκαν, υποβαθμίστηκαν και απαξιώθηκαν. Πρώτος παγκόσμιος, μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, δικτατορία Πάγκαλου, δικτατορία Μεταξά, δεύτερος παγκόσμιος, εμφύλιος, δικτατορία συνταγματαρχών. Εκ των πραγμάτων σε τέτοιες συνθήκες οποιαδήποτε μορφή ανθρώπινης συλλογικότητας, πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής ή άλλης φύσεως, δεν έχει καμία τύχη, ας μην είμαστε αφελείς. Μετά όμως τι?
Αμέσως μετά τη λήξη του εμφυλίου, ακόμα και κατά τη διάρκεια της επταετίας του γύψου, αυτό που οι άνθρωποι για γενιές ολόκληρες είχαν στερηθεί πάσχισε να ανθίσει. Σε επίπεδο γειτονιάς, εργασιακού χώρου, δήμου, κοινότητας ή παρέας οι πρώτες συλλογικότητες άρχισαν να σχηματίζονται. Στη συγκεκριμένη περίοδο δεν ήταν η ιστορική συγκυρία, αλλά το επιχείρημα της εθνικής συμφιλίωσης που ήρθε να αναχαιτίσει την ανάγκη. Πάνω σ' αυτό ακριβώς το επιχείρημα οικοδομήθηκε όλο το σημερινό πολιτικό σύστημα, στο φόβο της σφαγής.
Σε ολόκληρη τη μετεμφυλιακή μας ιστορία, δυστυχώς, το ρόλο του “ρυθμιστικού παράγοντα” κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας αναλάμβαναν οι εκάστοτε κομματικοί μηχανισμοί. Εργατικά συνδικάτα, επαγγελματικά σωματεία, αγροτικοί συνεταιρισμοί μετατράπηκαν σε κομματικά μαντριά κι ένα ολόκληρο συνδικαλιστικό κίνημα σε απλό σκαλοπάτι πολιτικής καριέρας. Στον τομέα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας τα ίδια, με αναθέσεις έργων κι ένα τραπεζικό σύστημα με πολύ σκοτεινό ρόλο σχετικά με την πολιτική χορήγησης δανείων που εφάρμοσε σε ιδιώτες και επιχειρήσεις. Στην τοπική αυτοδιοίκηση για να εκλεγεί ένας πολιτικός συνδυασμός έπρεπε να λάβει το κομματικό “χρίσμα”. Στον τομέα του πολιτισμού ελάχιστα πράγματα έγιναν χωρίς επιχορήγηση. Στις ένοπλες δυνάμεις τα κριτήρια ήταν και παραμένουν κομματικά για μόνιμους και κληρωτούς. Ο κατάλογος είναι μακρύς και τα παραδείγματα άπειρα. Να μη τα ξαναλέμε, καταντάει κουραστικό.
Δε λέω, το επιχείρημα της εθνικής συμφιλίωσης φαντάζει ισχυρό. Όμως τι μπορείς να οικοδομήσεις πάνω στο φόβο? Δεν ξέρω αν το συγκεκριμένο μοντέλο λειτούργησε σε κάποια περίοδο, τα καταστροφικά αποτελέσματά του όμως σήμερα είναι περισσότερο από εμφανή. Και δεν είναι μόνο το βόλεμα που έγινε αξία, είναι που αποδομήθηκε μεθοδικά κάθε έννοια πολιτικής συνείδησης, σε τέτοιο βαθμό που η κατάσταση κατέστη μη αναστρέψιμη. Είναι που ο ίδιος ο ρόλος του πολίτη απαξιώθηκε συνολικά, δένοντας χειροπόδαρα την ίδια τη δημοκρατία, με αποτέλεσμα η εξουσία να ασκείται συγκεντρωτικά από μια ολιγαρχία που δε μπόρεσε ποτέ να τη διαχειριστεί. Όσο για την εθνική συμφιλίωση, αυτή δεν ήρθε ποτέ. Κι αν οι αρχαίες Ελληνικές κοινωνίες κληροδότησαν στον κόσμο τη δημοκρατία, οι σύγχρονες κληροδοτούν την ιδιωτεία.
Σήμερα βλέπουμε την άνοδο του φασισμού πιο έντονα από ποτέ στη σύγχρονη ιστορία μας. Είναι το τελευταίο σύμπτωμα της πολιτικής μας ασθένειας και συνήθως το τελειωτικό. Η άνοδος του φασισμού δεν εντοπίζεται μόνο στην παρουσία της χρυσής αυγής στο κοινοβούλιο. Οι τράπεζες συνεχίζουν το ρόλο τους, τα μέσα ενημέρωσης επίσης, απάτες δισεκατομμυρίων “παραγράφονται” στα δικαστήρια, η χώρα διοικείται με υπουργικές αποφάσεις, πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και εγκυκλίους, ενώ πρόσωπα που διαδραμάτισαν σημαίνοντα ρόλο σε όλα τα μεγάλα σκάνδαλα των τελευταίων δεκαετιών, συνεχίζουν να τοποθετούνται από τις κυβερνήσεις σε θέσεις κλειδιά. Αυτός είναι ο πραγματικός φασισμός. Και το έλλειμμα δημοκρατίας φυσικά δεν ξεκινάει από το πολιτικό σύστημα, εκεί καταλήγει.
Συνδέσαμε στη συνείδησή μας το “εθνικό” με το “δεξιό” και την προοδευτική σκέψη με την “αριστερά”. Τώρα όμως που “δε γνωρίζει η αριστερά τι ποιεί η δεξιά” είναι περισσότερο από προφανές ότι όλα αυτά είναι μπούρδες. Είναι ο σύγχρονος εθνικός διχασμός και είναι πιο επικίνδυνος απ' όλους. Δε χρειάζεται για ν' αγαπάς την κουλτούρα σου να είσαι δεξιός όπως δε χρειάζεται για να έχεις ανοικτό μυαλό να ανήκεις κάπου. Έννοιες όπως εθνότητα και πρόοδος είναι εκ των πραγμάτων υπεράνω πολιτικής. Όσο οι έννοιες αυτές δε διασαφηνίζονται, κάποιοι συνεχίζουν να κάνουν ακάθεκτοι τη "δουλειά τους".

Όσο γιαούρτι και να φάω δεν πρόκειται ν' ασπρίσω.
Ο Καζαμπούμπου